Wybierz rozmiar czcionki:

mały
średni
duży

Wybierz język:

wiedza
leczenie
fizjoterapia
ankieta

Spastyczność kończyny górnej jest jednym z najczęstszych następstw udaru mózgu.

Głównym objawem spastyczności jest duże napięcie i sztywność mięśni sprawiająca, że ruchy są trudne do wykonania lub nie w pełni kontrolowane, np. bezpośrednio po ugięciu łokcia trudno jest go wyprostować i pozostaje on przez chwilę w zgięciu lub po ściśnięciu przedmiotu w dłoni trudno jest go następnie puścić i wyprostować. Konsekwencją spastyczności może być brak sprawności ruchowej.

Ręka dotknięta spastycznością u osób po udarze mózgu charakteryzuje się nienaturalnym ułożeniem kończyny w czasie odpoczynku i w trakcie prób ruchu. Uniemożliwia to skuteczne wykorzystywanie ręki we wszystkich jej funkcjach. Napięciu spastycznemu czasami towarzyszy ból, który ma charakter drętwienia. Ból się nasila, kiedy niesprawna ręka pozostaje unieruchomiona przez kilkanaście minut lub kiedy próbujemy wykonać gwałtowny ruch.

W codziennym życiu nasze ręce wykonują setki skoordynowanych ruchów. Niosąc herbatę w ulubionym kubku, łapiemy go za ucho. Niosąc dzbanek z herbatą, podtrzymujemy go drugą ręką. W zależności od wykonywanej czynności, dłonie i ręce układają się inaczej. Spastyczność powoduje utratę kontroli nad ręką. Jej ruchy nie są już skoordynowane z pracą reszty ciała. Właśnie dlatego zwyczajne dotąd czynności stają się trudne do wykonania, a nawet niebezpieczne. Niekontrolowane ruchy ręki mogą przewrócić kubek z gorącą herbatą lub spowodować wypuszczenie z ręki szklanego przedmiotu.

Objawy spastyczności

Pierwsze objawy spastyczności pojawiają się najczęściej w okresie od kilku dni do kilku tygodni od przebytego udaru. Do objawów spastyczności należą:

1. Współruchy

kiedy próbujesz unieść ramię do góry, zauważasz, że jednocześnie zaciskają się palce dłoni i niezależnie od twojej woli ugina się łokieć. Zdarza się, że współruchy spastyczne występują także, kiedy kaszlesz, kichasz czy ziewasz. Jeśli podczas kasłania Twoja ręka zaczyna podskakiwać, zamiast zasłaniać usta zdrową ręką, postaraj się przytrzymać nią niekontrolowane ruchy. To szczególnie ważne, jeśli znajdujesz się w pobliżu naczyń z gorącymi płynami lub trzymasz w ręku ostre narzędzie.

2. Reakcje stowarzyszone

są odpowiedzą na wzmożony wysiłek fizyczny. Jeśli podnosisz przedmiot chorą ręką, Twoja chora noga może zacząć się poruszać. Reakcje stowarzyszone mogą pojawiać się także podczas aktywności zdrowych części ciała. Ciągła aktywność i zbyt intensywne ćwiczenia prowadzą do licznych reakcji stowarzyszonych, wywołując niekontrolowane napięcia mięśniowe i spastyczność.

3. Odruch na rozciąganie

kiedy próbujesz za pomocą zdrowej ręki wyprostować ugięte palce chorej dłoni, pojawia się opór i masz wrażenie, że mięśnie „specjalnie” napinają się jeszcze mocniej. Siła skurczu jest zależna od szybkości rozciągania mięśnia. Im szybszemu rozciąganiu jest poddawany, tym odruchowy skurcz mięśniowy jest silniejszy.

4. Klonusy

kiedy twoja stopa przez przypadek gwałtowniej uderza o podłoże, zauważasz jej drżenie, które uspokaja się dopiero po kilku sekundach. Wrażliwość mięśni na rozciąganie jest u wielu osób po uszkodzeniu mózgu tak duża, że na jedno rozciągnięcie mięśnie reagują kilkoma lub kilkunastoma skurczami. Drżenie dłoni i przedramienia związane jest z rozciągnięciem mięśni odpowiedzialnych za ich prostowanie i zginanie.

5. Powolne ruchy

po udarze mięśnie chorych kończyn stają się bardzo wrażliwe na rozciąganie. Z tego powodu każda próba wykonania szybszego ruchu jest hamowana przez skurcz rozciąganych mięśni. Taka sytuacja powoduje, że ruchy w stawach są mniejsze, a zatem cała sekwencja ruchu spowalnia się.

6. Współskurcz

zdarza się, że przy samodzielnej próbie wykonania czynności ruch w stawie nie zachodzi, a widoczne jest tylko drżenie wszystkich okolicznych mięśni. W przypadku spastyczności mięśnie mogą napinać się jednocześnie, co uniemożliwia ruch.

7. Zmęczenie mięśni

może być pośrednim objawem spastyczności. Długotrwała aktywność tych samych grup mięśniowych, które dodatkowo nie potrafią kurczyć się w efektywny sposób, powoduje ich szybsze zmęczenie. Mięsień napięty spastycznie zużywa dużo więcej energii w porównaniu z mięśniem unerwionym prawidłowo.

8. Brak płynności ruchu

wiele czynników wymienionych wcześniej powoduje, że ruchy pacjenta w przebiegu spastyczności są mało płynne, gwałtownie spowalniane i przyspieszane. Nie należy za wszelką cenę dążyć do wykonania ruchu w pełnym zakresie. Ruch wykonany w mniejszym zakresie, ale płynniej, jest o wiele większym sukcesem.

Poziom napięcia spastycznego zmienia się w ciągu doby, a wszystko, co robimy, wpływa na jego poziom.

Napięcie jest najniższe w czasie snu i po długim odpoczynku w pozycji leżącej, zaś najwyższe – w trakcie dnia i wieczorem. Spastyczność może nasilać się bądź osłabiać z powodu wielu czynników, które mogą oddziaływać pojedynczo lub grupowo.

co powoduje nasilenie spastyczności?

Spastyczność może się nasilać z powodu wielu czynników, które mogą oddziaływać pojedynczo lub grupowo.

  • mała powierzchnia podparcia ciała,
  • nieustabilizowana pozycja ciała,
  • szybkie wykonywanie ruchów,
  • wysoka motywacja i zaangażowanie psychiczne chorego, • poczucie strachu i niepokoju,
  • ból w dowolnej części ciała (ból stawowy, miesiączka, ból głowy),
  • negatywny wpływ otoczenia (hałas, drażniące oświetlenie, obecność stresujących osób),
  • brak snu,
  • niska temperatura otoczenia, w tym wyziębienie organizmu,
  • gwałtowne zmiany ciśnienia atmosferycznego,
  • wysokie ciśnienie krwi,
  • zaparcia lub zbyt duże wypełnienie pęcherza moczowego,

kiedy spastyczne napięcie może się obniżyć?

  • kiedy powierzchnia podparcia ciała powiększa się,
  • kiedy pozycja ciała jest stabilna,
  • kiedy ruchy są wykonywane w powolny sposób,
  • kiedy motywacja i zaangażowanie psychiczne są na kontrolowanym poziomie,
  • kiedy odczuwamy bezpieczeństwo i zadowolenie,
  • kiedy nie odczuwamy bólu,
  • pozytywny wpływ otoczenia, do którego zalicza się ciszę, uspokajające oświetlenie, obecność bliskich osób,
  • kiedy dostarczamy organizmowi odpowiednią ilość snu,
  • kiedy temperatura otoczenia i organizmu wzrasta,
  • kiedy poziom ciśnienia atmosferycznego jest stabilny,
  • kiedy ciśnienie krwi jest prawidłowe.

Kampania „Otwórz dłoń po udarze” współtworzona jest przez Fundację Udaru Mózgu oraz Stowarzyszenie Fizjoterapia Polska przy wsparciu grantu edukacyjnego firmy Ipsen Polska.